Từ Thành Phố Seongnam Đến Phủ Tổng Thống: Lee Jae-myung Và Hành Trình 10 Năm Hiện Thực Hóa Giấc Mơ “Phát Tiền Cho Toàn Dân”
Vượt qua mọi chỉ trích, thất bại và ranh giới giữa lý tưởng và hiện thực, chính trị gia Hàn Quốc Lee Jae-myung đang từng bước biến một trong những ý tưởng tưởng như viển vông nhất—thu nhập cơ bản vô điều kiện (UBI)—thành một phần trong chính sách quốc gia.
“Phát tiền” không điều kiện: Từ ý tưởng đến hành động
Năm 2016, khi còn là thị trưởng Seongnam, Lee Jae-myung thực hiện một bước đi táo bạo: trao ₩1 triệu (khoảng 750 USD) cho tất cả công dân 24 tuổi trong thành phố mà không yêu cầu gì ngoài việc sử dụng số tiền đó trong địa phương. Chính sách này bị chính quyền trung ương lúc bấy giờ chỉ trích là “mị dân”, nhưng lại mang về những hiệu quả tích cực về kinh tế địa phương và nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ giới trẻ.
Khi lên làm Tỉnh trưởng tỉnh Gyeonggi (nơi chiếm 1/4 dân số cả nước), Lee không chỉ duy trì chính sách này mà còn mở rộng quy mô lên 13 triệu người. Ông thậm chí tiến hành thử nghiệm UBI hàng tháng cho một ngôi làng nông thôn—với mục tiêu kiểm chứng tác động của nó đến sức khỏe, tiêu dùng và sự bất bình đẳng thu nhập.
Đại bại vì lý tưởng?
Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2022, Lee mang tầm nhìn UBI đến toàn quốc. Kế hoạch của ông: mỗi người Hàn Quốc sẽ nhận ₩250.000 mỗi năm, tăng dần lên ₩1 triệu trong nhiệm kỳ. Nguồn tài chính đến từ thuế đất và thuế carbon. Nhưng bất chấp tính hợp lý về mặt kinh tế, đề xuất này lại vấp phải sự phản đối gay gắt trong bối cảnh bất mãn vì giá nhà tăng cao và thuế tài sản bị siết chặt dưới thời chính phủ tiền nhiệm. Kết quả: Lee thất bại trong cuộc bầu cử với cách biệt chỉ 0,7%.
Trở lại với “Xã hội cơ bản”
Rút kinh nghiệm từ thất bại, trong giai đoạn đầu chiến dịch tranh cử 2025, Lee Jae-myung im lặng về UBI, thay vào đó tập trung vào AI, đổi mới công nghệ và đầu tư R&D. Tuy nhiên, chỉ 11 ngày trước ngày bầu cử, ông bất ngờ công bố tầm nhìn “Xã hội Cơ bản” (Basic Society)—một khái niệm bao trùm UBI nhưng mềm mại hơn, bao gồm thu nhập bảo đảm từ khi sinh ra đến khi về già, nhằm đối phó với thời đại trí tuệ nhân tạo và việc làm suy giảm.
Theo Lee, trong thời đại mà robot và AI thay thế lao động người, khái niệm "lao động để sống" đã lỗi thời. Thay vào đó, mọi người nên được chia sẻ thành quả xã hội thông qua chính sách tài khóa hợp lý. Với ông, UBI không đơn thuần là một khoản hỗ trợ tài chính, mà là sự đảm bảo quyền kinh tế cơ bản—một định nghĩa mới về phẩm giá con người trong thế kỷ 21.
Khi UBI từ lý tưởng thành dòng chính
Lee không đơn độc. Trong những năm gần đây, UBI đã trở thành chủ đề nghiêm túc tại Hàn Quốc. Một đảng chính trị mới mang tên “Đảng Thu Nhập Cơ Bản” đã giành được ghế trong quốc hội. Thành phố Seoul cũng đang thử nghiệm “thu nhập an tâm” dựa trên mô hình thuế thu nhập âm. Thậm chí Đảng Quyền Lực Nhân Dân bảo thủ cũng đã đưa khái niệm “thu nhập cơ bản” vào cương lĩnh nhằm chuẩn bị cho xã hội hậu công nghiệp.
Tuy nhiên, vẫn còn những rào cản lớn: từ nguồn tài chính đến sự đồng thuận xã hội và ý thức hệ phân cực giữa cánh hữu – cánh tả. Dẫu vậy, hành trình 10 năm của Lee Jae-myung đã để lại một điều rõ ràng: UBI không còn là một giấc mơ viển vông, mà là một cuộc thảo luận nghiêm túc về cách chia sẻ công bằng giá trị xã hội trong thời đại công nghệ.
Lời kết: Chính trị của tương lai không phải là lời hứa, mà là câu hỏi
Lee Jae-myung có thể không giành được tất cả các cuộc bầu cử, nhưng ông đang định hình lại cuộc tranh luận chính trị ở Hàn Quốc—và có lẽ là cả thế giới. Khi công nghệ thay đổi cách chúng ta sống và làm việc, ông đặt ra một câu hỏi: Nếu AI và máy móc tạo ra phần lớn của cải, thì con người nên được chia sẻ bao nhiêu phần?
Không phải ai cũng đồng ý với câu trả lời của ông. Nhưng rất có thể, chính câu hỏi đó mới là di sản chính trị sâu sắc nhất mà ông để lại.
